اعظم محبی- نویاب : «کم آبی» روایت امسال و سال گذشته گلستان نیست بلکه حدود یک دهه است که این استان سبز شمالی با پدیده تغییر اقلیم دست به گریبان بوده و کاهش نزولات آسمانی، افزایش دما، تغییر نوع بارش‌ها و افزایش میزان تبخیر را شاهد هستیم که این امر بحران کم آبی را تشدید می‌کند.
در سال گذشته جیره بندی و قطع آب شرب در بیشتر شهرها و روستاهای استان اتفاق افتاد که البته شدت آن به فراخور هر شهر و منطقه متغیر بود. به عنوان مثال بخشی از محلات گرگان در تابستان سال گذشته «قطعی آب» بیش از ۱۰ ساعت را هم تجربه کردند و برخی از محلات شهر هم با تانکر آبرسانی شد.
با وجود آنکه در سال گذشته و با تعامل فرادستگاهی ده‌ها حلقه چاه بخش خصوصی و دولتی به شبکه توزیع آب شرب متصل شد اما کم آبی و قطعی آب شرب همچنان ادامه داشت.
علی رغم همه تنگناها و تاکید بسیاری از کارشناسان در مدیریت منابع آب‌های زیرزمینی اما شاهد رشد فزاینده برداشت از چاه‌های غیرمجاز و کشت محصولاتی مانند شالی و چغندرقند در استان هستیم.
شرایط اقلیمی و آب و هوای امسال گلستان هم بیانگر استمرار کمبود آب است و باید با راهکارهای کوتاه، میان و بلندمدت فکر اساسی برای این معضل شود.
هرچند همگان بر موضوع کمبود آب اذعان دارند ولی انتظار می‌رود که مدیران صرفاً به بیان مباحث کلیشه‌ای مانند «کمبود بارش» و «افزایش مصرف» و غیره اکتفا نکرده بلکه راهکارهای عملی و البته بهره مندی از فناوری‌های بروز را برای کاهش اثرات کم آبی در دستور کار قرار دهند.
لزوم مدیریت مصرف
یک کارشناس منابع آب در این خصوص به خبرنگار نویاب گفت: قبل از هر چیز گلستانی‌ها باید بپذیرند که این استان دیگر سرزمین معتدل و پربارش دهه‌های قبل نبوده و از بارش‌های طولانی و مؤثر خبری نیست.
صادق مهدوی افزود: در حال حاضر تنها منبع تأمین کننده ذخیره آب شرب در گلستان منابع آب زیرسطحی بوده و با وجود آنکه چندین سد شرب در حال احداث است اما تا زمان بهره برداری و اتصال این سازه‌های آبی به شبکه آب شرب زمان زیادی نیاز است.
وی ادامه داد: توجه به مقوله شیرین سازی آب دریای خزر با رعایت الزمات و استفاده از منابع آب لب شور ساحلی و یا منابع عمیق یکی از راهکارهایی است که باید به طور جدی به آن پرداخته شود که البته مطالعات آن آغاز شده اما سرعت اجرای آن قابل قبول نیست.
مهدوی گفت: در بخش کشاورزی هم باید با تغییر الگوی کشت، استفاده از فناوری‌های نوین، توسعه سیستم آبیاری نوین، اثرات کم آبی را کاهش داد که البته در این بخش علیرغم استقبال کشاورزان حمایت‌های جدی از آن‌ها انجام نمی‌شود.
وی عنوان کرد: با وجود تأکیدات مسئولان مبنی بر پرهیز از کشت محصولات پر آب طلب مانند شالی و چغندرقند، شاهد کم اعتنایی کشاورزان به این موضوع هستیم که البته نباید نقش جذابیت‌های مالی و منافع اقتصادی حاصل از کشت شالی را در این اقدام کشاورزان کم اهمیت دانست.
کاهش ۸۵ درصدی بارش‌ها
مدیرکل هواشناسی گلستان هم در خصوص پیش‌بینی بارش‌ها به خبرنگار نویاب گفت: در فروردین امسال نسبت به بلندمدت ۸۵ درصد کاهش بارش و ۱.۵ درجه افزایش دما اتفاق افتاد.
نوربخش داداشی افزود: طی این مدت بیش از سه مرحله دمای هوا به ۳۵ درجه سانتیگراد (دمای تابستانه) رسید و این مسأله پوشش برف را به ۷۲ کیلومتر کاهش داد.
به دلیل خشکسالی انباشته در گلستان سال سختی برای ذخایر آبی استان خواهد بود
داداشی گفت: تا نیمه تیرماه هم شاهد کاهش بارندگی و افزایش دما و تبخیر خواهیم بود و از نیمه تیر تا پایان شهریور افزایش بارندگی داریم که بارش‌ها به صورت رگباری است.
وی افزود: به دلیل خشکسالی انباشته سال گذشته، سال سختی برای ذخایر آبی به ویژه در تابستان خواهد بود.
داداشی بیان کرد: در سال‌های گذشته تا نیمه خرداد و اردیبهشت، ذخایر برفی وجود داشت که هم اکنون این منابع را از دست داده‌ایم.
وی افزود: سدهای گلستان باید در فصل بهار باید آبگیری شده و چون بارش‌ها کم است و منابع برفی هم نداریم امیدی به پر شدن آن‌ها نیست.
رعایت الگوی کشت ضروری است
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان هم به خبرنگار نویاب گفت: حجم آب ذخیره شده در پشت مخازن سدهای استان تا پایان فروردین امسال، ۷۰.۴ میلیون مترمکعب بوده که این عدد معادل ۲۹ درصد حجم کل سدها است در حالی که در زمان مشابه سال گذشته سدهای استان ۳۷ درصد آب داشتند.
سیدمحسن حسینی با بیان اینکه میزان بارش‌ها در استان در هفت ماهه اول سال آبی جاری پایین‌تر از نرمال بوده است، افزود: آب‌های زیرزمینی در گلستان نسبت به سال گذشته ۱۹ درصد کاهش داشته و این کاهش در فصل تابستان و با روشن شدن چاه‌ها بیشتر هم می‌شود.
وی از کاهش ۵۰ تا ۸۰ درصدی جریان آبی رودخانه‌ها خبرداد و گفت: با کاهش منابع آبی در استان به دلیل خشکسالی دو سال متوالی جلوگیری از کشت محصولات پر آب طلب در سال جاری ضروری است.
حسینی ادامه داد: اعتبارات عمرانی در بخش‌های آبرسانی به برخی شهرها، سدسازی‌ها و احداث شبکه‌های آبیاری و زهکشی در سال ۱۴۰۰ و به ویژه پس از سفر رئیس جمهور بالغ بر دو هزار میلیارد تومان شده است.
وی در خصوص سد نرماب گفت: سد نرماب مهم‌ترین طرح شرکت آب منطقه‌ای بوده که بدنه آن ۹۳ درصد پیشرفت داشته و تا شهریور سال جاری ساخت بدنه سد به اتمام می‌رسد.
حسینی توضیح داد: اتمام بدنه و آبگیری سد نرماب، آغاز عملیات اجرایی: سد میرداماد و فاز دوم شبکه قره سو- زرین گل از جمله طرح‌ها در دست اقدام در سال جاری بوده که باید روند اجرای آن تسریع شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان در خصوص کشت محصولات زراعی هم گفت: در الگوی کشت گلستان، گونه‌های کم آب طلب پیش بینی شده و کشت محصولاتی که آب زیادی لازم دارند مانند برنج و چغندرقند به مصلحت نیست.
وی بیان کرد: حدود ۸۸ درصد منابع آب استحصال شده در استان در بخش کشاورزی مصرف شده لذا در سال‌های خشکسالی، تولید محصولات کشاورزی را در استان باید بر اساس الگوی کشت آبی همان مقطع داشته باشیم.
کمبود ۱۶۷۶ لیتر بر ثانیه‌ای آب در گلستان
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب گلستان هم در خصوص کم آبی به خبرنگار نویاب گفت: حدود ۹۰ درصد منابع آب استان در بخش کشاورزی با راندمان حداکثر ۳۱ درصد مصرف می‌شود.
ایرج حیدریان افزود: اقداماتی از قبیل نصب کنتورهای هوشمند و انسداد چاه‌های غیرمجاز و مانند آن در دست اقدام است تا بتوانیم از هدر رفتن منابع جلوگیری کنیم.
وی عنوان کرد: ۶۲۵ حلقه چاه شرب در استان داریم که لازم است در قالب طرح مدیریت قرق آب شرب، تا شعاع دو کیلومتری، چاه‌های غیرمجاز را مسدود کرده و از حفر چاه جدید هم جلوگیری شود.
حیدریان با بیان اینکه استان تک منبعی است، افزود: امیدواریم با تزریق اعتباری که در سفر رئیس‌جمهور انجام شده سدهای شرب استان تکمیل شود.
وی با توضیح اینکه نباید کشت‌هایی با نیاز آبی بالا در استان انجام شود، اضافه کرد: طبق مصوبه هیئت وزیران، کشت برنج تنها در ۱۵ هزار از اراضی نسق دار گلستان مجاز است.
حیدریان با اشاره به اینکه ۵۰ درصد منابع آبی استان زیرزمینی است، گفت: از ۹۴ درصد منابع زیرزمینی استفاده می‌کنیم که برابر با استاندارد نباید بیش از ۶۰ درصد از آن استفاده کنیم.
وی بیان کرد: نیاز آبی استان هفت هزار و ۲۴۳ لیتر بر ثانیه بوده و هزار و ۶۷۶ لیتر بر ثانیه کمبود داریم لذا باید به سمت مدیریت مصرف برویم.
حیدریان گفت: در همه شهرها و روستاها، حفر ۴۷ حلقه چاه آب شرب در دستور کار بوده و ۴۵ حلقه چاه هم تجهیز خواهند شد.
وی اضافه کرد: بهسازی ۳۰ رشته چشمه، اصلاح و بهسازی ۱۶۷ کیلومتر شبکه توزیع در روستاها، احداث ۲۳۱ کیلومتر خطوط انتقال، احداث ۴۳ باب مخزن با گنجایش ۲۴ هزار مترمکعب و ساخت ۲۰ باب ایستگاه پمپاژ از دیگر اقداماتی است که در دستور کار است.
حیدریان گفت: ۷۴ روستای گلستان فاقد آب شرب بوده که با ۲۳ دستگاه تانکر آبرسانی می‌شود که البته با فرارسیدن فصل گرما تعداد روستاهایی که نیازمند آبرسانی با تانکر، افزایش یافته و ۵۶ روستای دیگر به آن اضافه می‌شود.
به گزارش خبرنگار مهر، در آستانه فصل گرما نگرانی گلستانی از قطعی‌های مکرر آب افزایش یافته لذا لازم است مدیران استان با سازوکارهای منطقی این بحران را مدیریت کنند.
