نویاب؛ محمد مهدی صفائی، مدیرمسول رسانه نان ایرانیان؛ این روزها شاهد اعتراضات متعدد نانوایان به روند قیمت‌گذاری هستیم و آن‌ها از عدم افزایش قیمت نان، تغییرات در سهمیه‌ها و البته سیستم «نانینو» گلایه‌مندند؛ وضعیتی که نشان می‌دهد سیاست فعلی یارانه نان، نه رضایت مردم را به همراه داشته و نه رضایت نانوایان و البته تولیدکنندگان را.
در چنین شرایطی، پرسشی تکراری اما همچنان حیاتی مطرح است: مسیر اصلاح این وضعیت کجاست و راه نجات از این تله ناکارآمدی و نگرانی دولت از نارضایتی دهک‌های آسیب‌پذیر چیست؟
فارغ از ضرورت نرمال‌سازی سیاست خارجی به عنوان پیش نیاز اصلی، در ادامه اقتصاد ما چاره‌ای جز حرکت سوی اقتصاد آزاد مبتنی بر بازارهای رقابتی ندارد، حرکتی که باید با کاهش تصدی‌گری‌ها، اصلاح رویه‌های گمرکی، حذف بوروکراسی غیرضروری و اقدامات اصلاحی دیگر همراه باشد. و در گام های بعدی بدیهی است که دولت ناچار از حذف تدریجی یارانه‌ها خواهد بود؛ و البته این فرایند باید هوشمندانه، تدریجی و با رعایت مصالح کشور و عدالت اجتماعی پیش برود.
به باور بسیاری از کارشناسان، یارانه نان در سال ۱۴۰۴، بیش از ۲۰۰ هزار میلیارد تومان از بودجه کشور را به خود اختصاص خواهد داد؛ رقمی عظیم که در صورت مدیریت نادرست، به جای تقویت معیشت مردم، موجب هدررفت منابع، گسترش فساد و تشدید ناعدالتی می‌شود.
ایراد اساسی نظام یارانه فعلی این است که یارانه به گندم و آرد داده می‌شود، نه به مردم.
در نتیجه، یارانه در طول زنجیره تولید تا توزیع، بخش زیادی از اثربخشی خود را از دست می‌دهد.
بخشی از آرد یارانه‌ای به مصرف نادرست مانند دامداری‌ها یا مصارف صنعتی می‌رسد و در نهایت، سهم واقعی مردم – به‌ویژه اقشار کم‌درآمد – بسیار اندک است.
در این میان، رقم یارانه نان نیز هر سال با تورم و رشد هزینه‌ها افزایش می‌یابد. افزون بر آن، باید هزینه‌های پنهان این سازوکار را هم در نظر گرفت؛ از جلسات متعدد کارشناسی گرفته تا هزینه‌های اجرایی، نظارتی و زیرساختی…
مجموعه این عوامل باعث شده مسیر فعلی نه‌تنها ناکارآمد باشد، بلکه هرسال چالش‌های تازه‌تری در حوزه اقتصادی، اجتماعی و اجرایی کشور ایجاد کند.
راه‌حل پیشنهادی بخش عمده‌ای از کارشناسان، تغییر نحوه تخصیص یارانه از «یارانه کالایی» به «یارانه مصرف‌کننده» است؛ یعنی کنار گذاشتن مداخله‌های غیرضروری در قیمت‌گذاری دستوری. این روش هم شفاف‌تر است، هم عادلانه‌تر، و هم امکان نظارت مؤثرتری در کیفیت نان را فراهم می‌آورد.
البته باید توجه داشت که تغییر روش پرداخت تنها یک گام از مسیر اصلاح است. گام اساسی دیگر، حرکت به‌سمت توسعه نان صنعتی و نیمه‌صنعتی است.
امروز هنوز در بسیاری از نقاط کشور، نان با روشهای سنتی تولید می‌شود؛ در این روش، کیفیت نان ناپایدار است، ضایعات بالاست و بهره‌وری پایین.
در حالی‌که صنعتی‌سازی نانوایی‌ها می‌تواند نانی با کیفیت بالاتر، قیمت کنترل‌شده‌تر و استانداردهای بهداشتی بهتر به مردم برساند.
اجرای این اصلاحات باید مرحله‌به‌مرحله، با شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی درست به مردم انجام شود. اگر جامعه در جریان اهداف، مزایا و شیوه اجرای طرح قرار گیرد، اعتماد عمومی جلب می‌شود و اصلاحات با همراهی مردم پیش خواهد رفت.
اکنون زمان تصمیم‌گیری‌های سخت اما سرنوشت‌ساز است. آینده اقتصاد ایران و سفره مردم، در گروی همین انتخاب‌هاست. بیایید به فکر ایران باشیم.
