به گزارش نویاب، به نقل از شنبه، صنعت ارتباطات تصویری آنلاین در ایران حالا استارتاپی را به خود می‌بیند که در حضور رقبای گردن‌کلفت خارجی توانسته آمارهای بزرگی خلق کند.
این کسبوکار که سال هفتم خود را پشت سر می‌گذارد، با شیوع ویروس کرونا به بستر مورد علاقه میلیون‌ها کاربر ایرانی برای برقراری ارتباطات تصویری آنلاین تبدیل شده است.
پای صحبت‌های محسن خواهانی و مجید خواهانی که می‌نشینی، آن‌قدر عدد و رقم بزرگ دارند که نوبت بیان‌شان نمی‌شد.
آنها با ارائه خدمات به کاربران ایرانی، در حضور پلتفرم‌های خارجی همچون زوم، گوگل میت، ادوبی‌کانکت، اسکایپ و… توانسته‌اند از بیش از ۲۰میلیون کاربر ایرانی یکتا میزبانی کنند.
همچنین بیش از ۱۶ میلیون رویداد و ۲۷ میلیون ساعت-رویداد در بستر اسکایروم برگزار شده و به‌طور کلی، بیش از ۴۰۰میلیون نفرساعت از بستر این پلتفرم ایرانی استفاده شده است.
محسن و مجید از شرایط فعلی این استارتاپ، دلایل‌شان برای رد پیشنهاد ۴۰میلیارد تومانی سرمایه‌گذار، شیوع کرونا، هجوم کاربران و چالش‌های زیرساختی برای سرویس، آینده اسکایروم، حضور در بازارهای جهانی و… صحبت کرده‌اند.
اسکایروم استارتاپی در صنعت ارتباطات تصویری آنلاین است. ارتباطات تصویری آنلاین در اسکایروم بر مبنای فناوری WebRTC انجام می‌شود و امکان برقراری ارتباط بر بستر اسکایروم صرفا با استفاده از یک مرورگر و بدون نصب اپلیکیشن امکان‌پذیر است. در این گزارش کوتاه می‌خواهیم با محسن و مجید خواهانی، بنیانگذاران این پلتفرم ایرانی بیشتر آشنا شویم.
استارتاپ‌داری در جوار گل‌ها
دفتر کارشان را با گل‌های زیادی تزیین کرده‌اند. روی هر میزی که لپ‌تاپی قرار دارد، یک دل پرهیاهو هم می‌تپد و در کنارش گلدان‌هایی که پر از رنگ و لعاب‌اند. انگار که روح لطیف شاعران بزرگ خراسان را با فناوری مچ کرده باشند. باباآدم، برگ انجیری و تا دل‌تان بخواهد پتوس. اینجا خانه‌ای تاریخی در یکی از کوچه‌های اساطیری نیشابور است.
جایی که حالا به یکی از دفاتر کار استارتاپ اسکایروم تبدیل شده است. دفترهای دیگری هم در تهران دارند. همچنین درحال تجهیز دفتری ۵۰۰ متری در سعادت‌آباد تهران هم هستند که به‌زودی افتتاحش می‌کنند. لابد با یک عالمه پتوس زیبا.
* تولید محصولی که مورد استفاده کاربرانی خارج از مرزهای ایران باشد، یکی از کمبودهای اکوسیستم استارتاپی از ابتدا تاکنون بوده است. کلیدواژه‌ای در میان حرف‌هایتان تکرار شد و آن اینکه می‌خواستید محصولی در کلاس جهانی تولید کنید. اینکه کسی تصمیم می‌گیرد محصولی در کلاس جهانی تولید کند، از چه چیزی سرچشمه می‌گیرد؟ از اعتماد‌به‌نفس یا از دانش و آگاهی ویژه‌ای؟ یا صرفا یک شعار است؟
سال ۹۲ که برای راه‌اندازی اسکایروم تصمیم قطعی گرفتیم، دانش و تجربه کافی در این زمینه نداشتیم. بنابراین اینکه می‌خواستیم محصولی تولید کنیم که نه‌تنها نیاز کاربران ایرانی بلکه کاربران خارج از کشور را هم برآورده کند، بیشتر خواسته‌ای از جنس امید بود. امید به این مسئله که می‌شود و امکانش وجود دارد و همیشه هم همین مسئله امید و امید داشتن است که باعث می‌شود آدم‌ها کاری را شروع کنند و آن را توسعه بدهند و جلو بروند.
الان که به پشت سرمان نگاه می‌کنم، با شرایطی که امروز داریم، واقعا هیچ تصوری نداشتیم که قرار است چه مسیری را طی کنیم و با چه سختی‌ها و مشکلاتی مواجه شویم. اگر آدم‌ها از ابتدای مسیر، مصائب و مشکلات راه کارآفرینی را لمس کنند، شاید هیچ‌گاه کاری را شروع نکنند. به‌طور کلی کارآفرینی و انجام یک حرکت ارزش‌آفرین همیشه با امید شروع می‌شود. ما پله‌پله بالا آمدیم. گاهی آدم به پشت سرش نگاه می‌کند و می‌بیند از هزاران پله بالا آمده و باورش برای خودش هم سخت است، ولی ساخت محصولی باکیفیت براساس استانداردهای جهانی، یک شعار نیست و ما همیشه برایش تلاش می‌کنیم.
* استارتاپی به نام فراموز در حوزه محتوا داشتید، آمارهایی را هم ثبت کرده بودید ولی این کار را متوقف کردید و اسکایروم را شروع کردید. اینکه در میانه راه و در مسیر پرریسک استارتاپ‌داری آن‌هم در فضای کسبوکار ایران، استارتاپت را کنار بگذاری، ریسک زیادی دارد.
اسکایروم راه‌حلی برای برآورده‌کردن نیازی بود که ما در فراموز آن را احساس کرده بودیم. در واقع هر مشکلی که سر راه‌مان قرار می‌گرفت، سعی می‌کردیم که راه‌حلی برای آن پیدا کنیم. این نکته را هم اضافه کنم که از سال ۹۲ تا ۹۵، تیم نداشتیم و من و برادرم تیم دونفره‌ای بودیم که روی این محصول کار می‌کردیم و البته تا سال ۹۵، به‌صورت تمام‌وقت روی محصول کار نمی‌کردیم و کارمند بودیم.
خود من در کنار اسکایروم، حداقل دو سه شغل موازی داشتم تا چرخ زندگی‌مان بچرخد و این نکته را هم بگویم که اگر همراهی خانواده‌های‌مان نبود، نمی‌توانستیم اسکایروم را توسعه بدهیم. البته ما از یک جایی تصمیم گرفتیم که شغل کارمندی را کنار بگذاریم و تا چند سال هم به خانواده‌ها نگفتیم! و آنها تا چند سال بعد همچنان فکر می‌کردند که کارمند اداره هستیم. ما تا سال ۹۵ هر دو محصول فراموز و اسکایروم را با هم توسعه می‌دادیم.
چشم‌انداز ما این بود که محصولی بالاتر از استانداردهای جهانی خلق کنیم. این چشم‌انداز پلتفرم برگزاری وبینار رایگان اسکایروم بوده و الان ادعا نمی‌کنیم که به آن رسیده‌ایم. ولی برنامه ما رسیدن به چنین چشم‌اندازی است. یعنی قصدمان این است که زمینه ارتباط ماندگاری را برای آدم‌ها فراهم کنیم. ماندگار از این جهت که بتوانند با جهانی که دوست دارند، ارتباط برقرار کنند و مرزهای ارتباطی حذف شود. کناررفتن مرزهای ارتباطی می‌تواند برای آدم‌ها ارزش‌آفرین باشد. هدف و دلیل اصلی ما خلق چنین ارزشی برای عموم مردم، سازمان‌ها، شرکت‌ها و… بوده است.
* در مورد فناوری به‌کار رفته در اسکایروم و دلیل استفاده از آن توضیح بدهید.
WebRTC یا Web Real-Time Communication مجموعه‌ای از پروتکل‌ها جهت تبادل صدا و تصویر به‌صورت بلادرنگ (Real-Time) است. پیاده‌سازی‌های مختلفی برای WebRTC وجود دارد که معروف‌ترین آنها با نام libwebrtc به صورت آزاد و متن‌باز منتشر شده و در پلتفرم‌ها و سیستم‌های مختلف از جمله مرورگرها استفاده می‌شود.
یکی از سرویس‌هایی که امروزه جذابیت و کاربرد زیادی پیدا کرده است، سرویس ارتباط ویدئویی (Video Communication) است. در گذشته راه‌اندازی چنین سرویسی پیچید‌گی‌های زیادی داشت و باید برای سیستم‌عامل‌های مختلف نرمافزارهای جداگانه توسعه داده می‌شد. اما با بهره‌گیری از فناوری WebRTC، بخش زیادی از کار توسط مرورگر انجام می‌شود و چون مرورگرها برای هر سیستم عامل نسخه اختصاصی دارند، نرم‌افزار تولید شده Cross-Platform خواهد بود.
* پلتفرم برگزاری وبینار رایگان اسکایروم چه زمانی استفاده از این فناوری را آغاز کرد؟
قبل از استفاده از این فناوری، اسکایروم تنها روی سیستم‌عامل ویندوز قابل‌اجرا بود و عدم پشتیبانی از سایر پلتفرم‌ها خصوصا موبایل، کمبودی جدی محسوب می‌شد. بنابراین، تحقیقاتی را در این زمینه آغاز کردیم و در نهایت WebRTC به‌عنوان بهترین راهکار انتخاب شد و این نقطه عطفی در ادامه مسیر توسعه اسکایروم بود. ما موفق شدیم در سال ۹۵ اولین نسخه تحت وب اسکایروم بر پایه WebRTC را منتشر کنیم. این فناوری قبلا فقط روی مرورگرهای کروم و فایرفاکس پشتیبانی می‌شد. ولی امروزه WebRTC به یکی از استانداردهای وب تبدیل شده و تقریبا تمامی مرورگرهای پیشرفته به خوبی از این فناوری پشتیبانی می‌کنند.
* این سرویس چه تفاوتی با سایر سرویس‌های استریمینگ ویدئو دارد؟
وجه تمایز سرویس ارائه‌شده در اسکایروم یا پلتفرم‌های مشابه در مقایسه با سایر سرویس‌های ویدئو استریمینگ، بلادرنگ (Real-Time) بودن آن است. در سرویس‌های لایو استریمینگ همچون یوتیوب یا آپارات، با توجه به فناوری استفاده شده، تصویر نهایی با تاخیر زیاد (از ۱۵ ثانیه تا ۱ دقیقه) به دست کاربر می‌رسد در نتیجه این سرویس‌ها بیشتر برای پخش زنده کاربرد دارند که محتوا به صورت یک‌طرفه ارسال می‌شود. ولی در سرویس‌های بلادرنگ این تاخیر کسری از ثانیه (غالبا ۳۰۰ میلی ثانیه) است که برای برقراری جلسات تعاملی دو‌طرفه مناسب است. این موضوع باعث شده که اجرای چنین سرویسی بسیار پیچیده و تامین پایداری و کیفیت آن دشوار باشد.
* با استفاده از این فناوری، اسکایروم چه مزایایی برای کاربران ایجاد کرده است؟
کاربر می‌تواند در کمترین زمان و تنها با استفاده از یک مرورگر در یک جلسه آنلاین شرکت کند بدون اینکه نیاز باشد نرمافزارهای مختلفی را روی کامپیوتر یا موبایل خود نصب کند.
مزیت دیگر اسکایروم (skyroom) بومی‌بودن آن است به این معنی که طراحی تمامی بخش‌های آن از معماری گرفته تا رابط کاربری، رابط برنامه‌نویسی (API)، پنل مدیریتی و قابلیت‌های مختلف توسط خودمان طراحی و پیاده‌سازی شده است و به این ترتیب همواره امکان توسعه و بهبود آن را خواهیم داشت. رابط کاربری ساده، پشتیبانی از محتوای فارسی و امکان شخصی‌سازی (برندینگ) از دیگر مزایای اسکایروم نسبت به سرویس‌های مشابه به‌شمار می‌روند.
* با وجود رقبای خارجی، دلایل استقبال مردم از پلتفرم برگزاری وبینار رایگان اسکایروم چیست؟
بازخوردی که از کاربران می‌گیریم، نشان می‌دهد که اسکایروم رابط کاربری کاربرپسندتری دارد. کاربران بسیار هوشمند عمل می‌کنند و مثلا هم از ادوبی کانکت استفاده می‌کنند و هم از بیگ‌بلوباتن اما در نهایت به دنبال استفاده از یک پلتفرم آسان‌تر در این صنعت هستند.
برای استفاده از خدمات اسکایروم به نصب نرم‌افزار نیاز ندارند و با یک محیط فارسی و ساده مواجه هستند. ضمن اینکه صرفا با یک مرورگر می‌توانند از اسکایروم استفاده کنند. همچنین امکان برگزاری جلسات و رویدادهایی حتی با چند هزار نفر، موجب شده تا سازمان‌ها و شرکت‌ها از اسکایروم استقبال کنند.
* استارتاپ اسکایروم چقدر برای حضور در بازارهای جهانی جدی است و چقدر شانس دارد؟
حقیقتا ما بسیار جدی هستیم. بازخوردی هم که تاکنون از کاربران ایرانی در حضور سایر پلتفرم‌ها گرفته‌ایم، این انرژی را به ما داده که احتمالا بتوانیم در سطح جهانی هم کار کنیم. همان‌طور که الان هم ما در مسیر سختی جلو آمده‌ایم و محصولی بومی را در حضور سایر محصولات خارجی به کاربران ایرانی عرضه کرده‌ایم. ما باید همچنان رو‌به‌جلو حرکت کنیم و تلاش می‌کنیم که استانداردها را در سطح بالایی حفظ کنیم.
قطعا موانع زیادی بر سر راه حضور در بازارهای بین‌المللی وجود دارد. اما تجربه برگزاری کنفرانس‌هایی با حضور چندهزار کاربر و رویدادهای ملی و بین‌المللی و حضور کاربرانی از بیش از ۴۵ کشور دنیا در این رویدادها نشان می‌دهد که این کار شدنی است. ما از کاربران خارجی بازخوردهای مثبتی دریافت کردیم. با روندی که الان داریم، تصورمان این است که تا پایان سال ۱۴۰۱ اسکایروم در بازارهای بین‌المللی در حال کسب تجربه است و سرویس ارائه می‌کند.
* با وجود پلتفرم‌هایی مثل زوم، اسکایپ و..، اسکایروم در بازار جهانی چه جایگاه و سهم بازاری خواهد داشت؟
ما ادعا نداریم که الان زوم هستیم یا تا یک سال دیگر قرار است از زوم پیشی بگیریم. اما در بازار بین‌المللی، اسکایروم هم می‌تواند جذابیت‌هایی ایجاد کند که کاربرانی از آن استفاده کنند. با تجربه‌ای که الان داریم و بازخوردهایی که گرفته‌ایم، این تصور را داریم که احتمالا بتوانیم شانه به شانه یک پلتفرم بین‌المللی بزنیم.
همین الان هم برخی مشتریان ما که در کشورهای دیگر حضور دارند به ما پیشنهاد داده‌اند که در توسعه بازار اسکایروم در خارج از کشور مشارکت داشته باشند. البته ورود به بازار بین‌الملل مبانی و ظرافت‌های زیادی دارد و ما خیلی با احتیاط در این مسیر گام برمی‌داریم.
* اقبال کاربران به اسکایروم به دلیل تمایزهایی که با پلتفرم‌های خارجی دارد، تا چه زمانی دوام خواهد داشت؟ برای پیشرفت، الزامات دیگری نیاز نیست؟
ما می‌خواهیم اسکایروم یک برند حرفه‌ای و قابل اعتماد و صمیمی برای کاربرانش باشد. به همین دلیل است که بین سال‌های ۹۵ تا ۹۹ که مسیر رشد ارگانیک را طی می‌کردیم، بیش از ۱۴ ورژن از محصول‌مان را تولید کردیم و همه این سال‌ها تمرکزمان بر ارائه یک محصول باکیفیت و جلب رضایت مشتریان بوده است.
با شروع پاندمی کرونا و ۱۰۰ برابرشدن کاربران پلتفرم برگزاری وبینار رایگان اسکایروم از آن کیفیت و استانداردهای بالایی که در نظر گرفته بودیم، جا ماندیم و طبیعی هم بود ولی هیچ‌گاه از اینکه همچنان در مسیر استاندارد پیش برویم، دست نکشیدیم. الان هم تغییرات جذابی در محصول برنامه‌ریزی کرده‌ایم که مطمئنا کاربران را شگفت‌زده می‌کنیم.
* در روزهای شیوع ویروس کرونا و استقبال کاربران از اسکایروم چه تجربیاتی کسب کردید؟
حدودا بهمن‌ماه سال ۹۸ بود که ورود کرونا به ایران به‌صورت رسمی اعلام شد و ما در مراحل رشد بودیم. اما با شیوع کرونا و نیاز به برگزاری آنلاین بسیاری از جلسات، رویدادها، نشست‌ها و کلاس‌های آموزشی، در مراحل رشد دچار اسکیل شدیم.
وقتی کرونا شروع شد، هیچ ذهنیتی نداشتیم که چه اتفاقاتی قرار است رخ بدهد یا چه حجم از جلسات و کلاس‌ها قرار است به‌صورت آنلاین برگزار شود ولی ما سال‌های زیادی بود که در حال طراحی یک برنامه باکیفیت بودیم و با شروع کرونا هرآنچه را کاشته بودیم، شروع به برداشتش کردیم.
به لحاظ افزایش کاربران، تقاضای سنگینی به سمت اسکایروم آمد و رشد تقاضا بیش از ۱۰۰برابر شد. این نکته را هم بگویم که با شروع کرونا، آگاهی از برند اسکایروم افزایش یافت اما طی یک سال منتهی به شهریور ۱۴۰۰ اوج رشد پلتفرم ما بوده است. در واقع اسکایروم با شروع کرونا در معرض تجربه اول کاربران قرار گرفت. وقتی کاربران برای نخستین‌بار از یک سرویس استفاده می‌کنند و تجربه مثبتی برای‌شان ثبت می‌شود، معمولا برمی‌گردند و دفعات دیگری هم از آن پلتفرم استفاده می‌کنند.
جالب است به شما بگویم که طی این مدت ما هیچ‌گونه کمپین تبلیغاتی و کمپین روابط عمومی نداشتیم و شبکه‌های اجتماعی ما هم هنوز به‌طور کامل راه‌اندازی نشده و صرفا به خاطر تجربه مثبتی که برای کاربران ثبت شد، از طریق دهان به دهان اسکایروم را تبلیغ کردند. حتی مجموعه‌ها و سازمان‌هایی که تجربه خوشایندی از اسکایروم برای‌شان محقق شد، پلتفرم ما را به دیگران توصیه کردند.
* تا کنون چه تعداد کاربر از پلتفرم برگزاری وبینار رایگان اسکایروم استفاده کرده‌اند؟
تاکنون ۲۰ میلیون کاربر ایرانی یکتا یا یونیک از اسکایروم استفاده کرده‌اند.
* بعضا برخی از صاحبان کسبوکار در بیان آمار بزرگ‌نمایی می‌کنند. شما براساس چه متر و معیاری به این آمار رسیده‌اید؟
ما آمار مربوط به تعداد کلاینت‌ها را هم در اسکایروم رصد می‌کنیم؛ یعنی اگر شما با گوشی‌تان به اسکایروم متصل شوید، یک کلاینت محسوب می‌شود، اگر با لپ‌تاپ وصل شوید یک کلاینت دیگر و… الان عدد کلاینت اسکایروم از ۶۰میلیون در کشور عبور کرده است. با این فرض که هر کاربر ۳ دیوایز یا کلاینت مختلف را تجربه می‌کند، ما تعداد کاربران یونیک را ۲۰میلیون در نظر گرفته‌ایم و شاید تعدادشان خیلی بیشتر از این رقم هم باشد. بنابراین معتقد هستیم که تاکنون از بیش از ۲۰میلیون کاربر یکتای ایرانی میزبانی کردیم.
* با هجوم این تعداد کاربر، چه چالش‌هایی را تجربه کردید و در نهایت چگونه این چالش‌ها مدیریت شد؟
ما اصلا آمادگی میزبانی از این حجم میلیونی کاربران را نداشتیم. یعنی نه به لحاظ منابع انسانی و نه به لحاظ زیرساخت‌ها نمی‌توانستیم پاسخگوی کاربران باشیم. اما برای مدیریت این فضا و ارائه خدمات مناسب، طی مدت زمان بسیار کوتاهی منابع انسانی را از ۸ نفر به ۷۵ نفر رساندیم و چون رشد ۱۰۰ برابری را تجربه می‌کردیم، زیرساخت‌های‌مان را هم تا ۱۰۰ برابر افزایش دادیم.
هر روز چالش‌های متفاوتی را تجربه می‌کردیم؛ از چالش‌های زیرساختی و اینترنتی گرفته تا چالش‌های مربوط به منابع انسانی. آن زمان تعداد سرورهای ما خیلی کم بود. برای تامین زیرساخت‌ها با مراکز داده مختلفی قرارداد می‌بستیم اما بعضا کیفیت اینترنتی که به ما می‌دادند، مطلوب نبود و مسائل بسیار چالش‌برانگیز‌ی دامنگیر ما شد. روزهای بسیار پرفشاری را تجربه کردیم؛ کیفیت سرویس با ایده‌آل‌های ما فاصله گرفته بود، حجم کاربران بسیار بالا رفته بود و بنابراین بارها و بارها تیم فنی و سایر اعضای تیم با شب‌بیداری و کار شبانه‌روزی چالش‌ها را مدیریت کردند.
این نکته را هم بگویم که رشد ناگهانی و اعتمادی که به ما شد، ما را متقاعد کرده که رشد واقعی زیر فشار انجام می‌شود؛ یعنی به این نتیجه رسیده‌ایم که رشدی وجود ندارد مگر اینکه فشار مضاعفی وجود داشته باشد و آدم در شرایط سخت قرار بگیرد و در نهایت اسکایروم زیر فشار رشد کرد.
* کاربران در مجموع چه میزان از خدمات استارتاپ اسکایروم استفاده کرده‌اند؟
نکته جذاب در مورد استارتاپ اسکایروم، اعداد و ارقامی است که طی مدت زمان کوتاهی در یک پلتفرم ایرانی ثبت شده است. مثلا ثبت ۲۰میلیون نفر کاربر ایرانی یونیک.
به‌لحاظ میزان ساعات استفاده، بیش از ۴۰۰میلیون نفرساعت از پلتفرم برگزاری وبینار رایگان اسکایروم استفاده شده است. نفرساعت یعنی چند نفر در لحظه، چند ساعت با همدیگر رویداد برگزار کرده‌اند. رویدادها هم انواع گوناگونی دارند و از کنفرانس‌های علمی بین‌المللی و وبینارهای آموزشی تا کلاس‌های درس مدارس و دانشگاه‌ها و همچنین جلسات و نشست‌های مربوط به سازمان‌ها، مجامع بورسی و دورهمی‌های خانوادگی را در‌بر‌می‌گیرند.
* چه آماری از تعداد رویدادها و تعداد برگزارکنندگان دارید؟
تاکنون بیش از ۱۶ میلیون رویداد با تنوع بسیار و میزان ساعات استفاده متفاوت، در بستر اسکایروم برگزار شده است. همچنین می‌توانم این آمار را به شما بدهم که تاکنون ۲۷ میلیون ساعت-رویداد در بستر اسکایروم محقق شده است. ضمن اینکه بیش از ۴۰ هزار برگزار‌کننده رویداد از فضای پلتفرم ما برای برگزاری رویدادها، جلسات و نشست‌های خود استفاده کرده‌اند.
* در بازار صنعت ارتباطات تصویری آنلاین ایران چه پلتفرم‌هایی را رقیب خود می‌دانید؟
صنعت ارتباطات تصویری آنلاین دیگر منحصر به نرم‌افزار یا پلتفرمی مثل اسکایپ و… نیست چون مثلا شما نمی‌توانید یک رویداد با حضور ۲۰۰ نفر یا ۱۰۰۰ نفر را روی این پلتفرم برگزار کنید. الان چند محصول خارجی به‌صورت اپن‌سورس یا متن باز و کرک‌شده در بازار ایران استفاده می‌شوند. یکی ادوبی کانکت است که نسخه کرک‌شده آن در ایران استفاده می‌شود و استفاده از نرم‌افزاری چون بیگ‌بلوباتن هم به‌صورت متن باز در ایران رایج است.
پلتفرم‌هایی چون گوگل‌میت و زوم را هم در بازار داریم. اما در ارتباط با نرمافزارهای خارجی چند مسئله وجود دارد؛ یکی اینکه بخش‌های رایگان‌شان کارایی بالایی برای کاربران ایرانی ندارد و بخش‌های پولی‌شان هم چالش‌های مربوط به پرداخت ارزی و مسائلی از این دست را به دنبال دارد.
در چنین صنعتی آنچه برای کاربران مهم است، کیفیت سرویس است و نه محصول. یعنی اگر خدمات باکیفیتی به آنها ارائه کنید، از پلتفرم شما استفاده می‌کنند. دلیل رشد اسکایروم در حضور پلتفرم‌ها و نرمافزارهای خارجی هم همین نکته بوده است. به همین دلیل هیچ کدام به تنهایی به اندازه اسکایروم اسکیل نکرده‌اند. بنابراین ما خیلی رقیب نداریم چون تجربه اسکیلی را که ما در بازار ایران داریم، آنها ندارند. یعنی اعداد و ارقامی که اعلام کردیم، نشان می‌دهد که اسکایروم با اختلاف زیاد نسبت به سایر پلتفرم‌ها از بازار ایران سهم دارد اما سهم همه آن پلتفرم‌ها در مجموع، بیش از اسکایروم است.
* پلتفرم برگزاری وبینار رایگان اسکایروم تاکنون جذب سرمایه داشته‌است؟
تاکنون به‌صورت بوت‌استرپ جلو آمده‌یم و سرمایه‌گذاری روی اسکایروم انجام نشده است بلکه با درآمدزایی خودش به‌ویژه طی یک سال اخیر مدیریت شده است. البته از سال گذشته تاکنون پیشنهادهای بسیار زیادی برای سرمایه‌گذاری روی اسکایروم دریافت کرده‌ایم اما همچنان سرمایه‌گذار نداریم. پیشنهادهای ما اغلب از سمت اپراتورها، وی‌سی‌های مختلف و نهادهای گوناگون بوده است.
* چرا قبول نکرده‌اید؟
پیشنهادی که دریافت می‌کنیم باید جذاب باشد چون الان بیزینسی داریم که در اوج رشد خودش قرار دارد. مثلا به این صورت می‌توان گفت که پیشنهادی که در سال۹۷ برای سرمایه‌گذاری دریافت کردیم، الان به درآمد ماهانه ما تبدیل شده است.
* بالاترین پیشنهاد سرمایه‌گذاری که تاکنون دریافت کرده‌اید، چقدر بوده است؟
بالاترین رقم، ۴۰میلیارد تومان بود که نپذیرفتیم.
* دنبال چه نوع سرمایه یا سرمایه‌گذاری هستید؟
بیشتر به دنبال سرمایه‌گذاری هستیم که در کنار مسائل مالی بتواند تجربه اسکیل‌کردن به‌ویژه در بازارهای بین‌المللی را به ما اضافه کند.
* به ازای سرمایه‌گذاری ۴۰میلیاردتومانی، چقدر سهم می‌خواستند؟
۴۰ درصد و این برای ما جذاب نبود.
* مدل درآمدزایی پلتفرم برگزاری وبینار رایگان اسکایروم به چه صورت است؟
درآمدزایی ما به چند صورت است. یکی اینکه کاربران با پرداخت شارژ ماهانه به تناسب سرویسی که دریافت می‌کنند، هزینه می‌پردازند. دیگر اینکه برخی سازمان‌ها ترجیح‌شان این است که روی زیرساخت خودشان از اسکایروم استفاده کنند و بنابراین ما با فروش لایسنس روی سرویس‌های خودشان محصول‌مان را راه‌اندازی می‌کنیم. مثل دانشگاه صنعتی شریف که بیش از ۳ سال است روی سرورهای خود دانشگاه اسکایروم راه‌اندازی شده است. بانک‌ها و از جمله بانک مرکزی نیز از چنین خدماتی استقبال و استفاده کرده‌اند.
* بازار ارتباطات تصویری آنلاین چه اندازه‌ای دارد؟
شاید نتوان به عدد دقیقی اشاره کرد اما بازار ارتباطات تصویری آنلاین، بازار بزرگی محسوب می‌شود که دائما درحال رشد است. اسکایروم برای خودش این رسالت را قائل است که با ارائه خدمات باکیفیت، زمینه بزرگ‌ترشدن بازار را فراهم کند و از سایر کسبوکارهای مشابه هم دعوت می‌کند که نهایت تلاش‌شان را بکنند تا برای کاربران تجربه خوشایندی ایجاد شده و به استفاده از فضای آنلاین ترغیب شوند.
* هیچ تخمینی از اندازه این بازار وجود ندارد؟
تخمین من این است که بخشی از این صنعت که اسکایروم در آن حضور دارد، می‌تواند تا هزار میلیارد تومان در سال رشد کند. البته افراد زیادی در این صنعت به اعداد خیلی بزرگ‌تری اعتقاد دارند و من هم با آنها موافقم. اما از آنجایی که نمی‌خواهم عدد شعارزده‌ای به شما بگویم، به نظرم این عدد می‌تواند عدد معقولی باشد.
از این بازار هزار میلیارد تومانی، اسکایروم چه سهمی دارد؟ در قیاس با پلتفرم‌های دیگری مثل ادوبی‌کانکت، اسکایپ، زوم، گوگل‌میت و…
آگاهی از برند اسکایروم خیلی بالا رفته است اما هنوز هم سهم زیادی از این بازار در اختیار پلتفرم‌های مختلف است. یعنی همان‌طور که اشاره شد، دیگر پلتفرم‌ها در مجموع سهم بیشتری از اسکایروم دارند. چون پلتفرم‌های خارجی به واسطه شرکت‌های متعدد ایرانی که از خدمات آنها استفاده می‌کنند، سهم‌شان افزایش یافته است. اما هیچ‌کدام از این شرکت‌ها، اسکیل و اسکوب و میزان استفاده‌ای را که کاربران از اسکایروم می‌کنند، ندارند.
* مهم‌ترین چالش‌هایی که تاکنون در مسیر کسب و کار با آنها مواجه شده‌اید، چه بوده است؟
از مهم‌ترین چالش‌هایی که درحال پشت‌سرگذاشتن آن هم هستیم، چالش‌های زیرساختی بوده که دیتاسنترها و مراکز داده با حساسیت این سرویس که از جنس ریل‌تایم (درلحظه، بی‌درنگ) است، آشنا نبودند و تجربه‌‌شان بیشتر از جنس وب‌سایت‌هایی چون آپارات و فیلیمو و… بود. ناپایداری سرویس و زیرساخت در سرویس‌های استریمینگ مشهود نیست اما در سرویس‌های آنلاین کاملا مشهود است.
به همین دلیل، با یک اشکال در بحث زیرساخت، چندهزار رویداد که در یک روز برنامه‌ریزی شده و چند صد هزار نفر که برای شرکت در این رویدادها برنامه‌ریزی کرده‌اند، دچار اشکال می‌شوند.
زمان زیادی طول کشید تا ما با مراکز داده به یک ادبیات مشترک برسیم و یک فهم مشترک ایجاد بشود و آنها این حساسیت را درک کنند. الان با سرمایه‌گذاری خود اسکایروم این مشکل در حال حل‌شدن است. اما باید سرویس‌های کلاودی در ایران وجود داشته باشد که این خدمات را ارائه بدهند و دغدغه ما زیرساخت نباشد و صرفا به توسعه محصول بپردازیم. اما طی یک سال و نیم گذشته، همه تمرکز ما روی بحث‌های زیرساختی بود در‌حالی‌که این زمان باید برای توسعه محصول هزینه می‌شد.
* تامین منابع انسانی؛ چالش جدی اکوسیستم استارتاپی
چالش دیگری که نه‌تنها پلتفرم برگزاری وبینار رایگان اسکایروم بلکه کل اکوسیستم استارتاپی با آن درگیر شده، به تامین منابع انسانی برمی‌گردد که الان با برجسته‌شدن بحث مهاجرت، این چالش عمیق‌تر هم شده است. مسئله اینقدر بغرنج شده که من احساس می‌کنم که ایران درحال خالی‌شدن از هر نوع استعدادی است.
الان ما نیاز داریم که تیم را توسعه بدهیم و پیش‌بینی ما این است که تا پایان امسال اعضای تیم به بیش از ۱۵۰ نفر می‌رسد. اما منابع انسانی کارآمد به‌طرز عجیبی کاهش یافته است. چالش بزرگ‌تر اینکه بسیاری از افرادی که در حد جونیور هستند، خود را سینیور حساب می‌کنند و حقوق چند ده میلیونی می‌خواهند که توان پرداختش وجود ندارد. این افراد پولی که دریافت می‌کنند با توانایی‌های‌شان برای انجام پروژه‌ها همخوانی ندارد و مشکلات زیادی پیش می‌آید که به شرایط باخت-باخت برای کسب‌وکارها و منابع انسانی تبدیل شده است.
* در مسیر رشد کسب و کار دچار چه خطا و اشتباهاتی شدید؟
وقتی کسب‌و‌کاری شروع به کار می‌کند، در ابتدای راه به دلیل کم‌تجربگی، آزمون و خطاهای زیادی دارد و به‌ویژه اینکه هر انسانی به‌تنهایی همه چیز را نمی‌داند. من الان وقتی به پشت سرم نگاه می‌کنم، می‌بینم که خیلی کارها را می‌شد با مشورت مشاوران و متخصصان پیش برد و اشتباه کمتری مرتکب شد. کاری که ما الان در اسکایروم انجام می‌دهیم و از متخصصان داخل و خارج از کشور مشاوره می‌گیریم.
بارها پیش آمد که فکر می‌کردیم شاید بهتر است رها کنیم و برویم اما باز هم چیزی از جنس امید مانع شد. اینقدر فشار کار به‌ویژه بعد از شیوع کرونا زیاد بود که من بارها نگران سلامتی محسن می‌شدم و به او می‌گفتم که تو در نهایت با این فشار و استرسی که تحمل می‌کنی، سکته خواهی کرد.
به خاطر اسکیل ناگهانی، آشفتگی‌ها و فشارهای متفاوتی را تجربه کردیم اما یکی از مشاوران به ما می‌گفت اگر می‌خواهید رشد کنید، باید پوست بیندازید و اگر قرار است پوست بیندازید، باید پوست‌تان کنده شود و ما برای رشد‌کردن واقعا پوست‌مان کنده شد.
* چه چیزی ممکن است بنیانگذاران پلتفرم برگزاری وبینار رایگان اسکایروم را متوقف کند؟
وقتی بنیانگذاران در مسیر کسبوکار جلو می‌آیند، ارزش‌هایی برای‌شان پررنگ می‌شود که سخت‌ترین شرایط هم نمی‌تواند آنها را از ادامه مسیر منصرف کند. در ارتباط با یک استارتاپ هم توقف به معنای رسیدن به ثبات نیست بلکه به معنای شکست، تسلیم‌شدن و بیرون رفتن از بازار است. درواقع، توقف به معنای تثبیت نیست بلکه به‌معنای فروپاشی و نابودی است. چون رشد پایانی ندارد و کسبوکار نمی‌تواند بگوید من به این مرحله از رشد رسیدم و می‌خواهم به همین اکتفا کنم.
اگر دانشی را که الان داریم، قبل از شروع پاندمی کرونا داشتیم قطعا این مسیر را با کیفیت بهتر و دستاوردهای بسیار بزرگ‌تر طی می‌کردیم. تجربه به استارتاپها کمک زیادی می‌کند و ما با گذشت زمان متوجه شدیم که با استفاده از دانش و تخصص مشاوران می‌توان این تجربه را به کسب و کار اضافه کرد.
* بنیانگذاران استارتاپ اسکایروم، برادرانی از جنس امید
مجید خواهانی مدیرعامل و یکی از هم بنیانگذاران اسکایروم، متولد سال ۶۵ است. دانشجوی رشته نرم‌افزار بوده ولی در اواسط دوره کارشناسی تحصیل را رها کرده است. عاشق کار در بازار بوده و حدود سال ۸۶ در حوزه بازاریابی و تبلیغات کارش را در بازار شروع کرده و بعد از آن طراحی و فتوشاپ را یاد می‌گیرد و نخستین شرکتش را راه‌اندازی می‌کند. مجید و برادرش محسن، استارتاپها و پروژه‌هایی را آغاز می‌کنند و چندین شکست در کارنامه‌شان ثبت می‌شود. مثلا به دلایلی چون مارکت‌فیت نبودن محصول.
محسن متولد ۵۹ است. بعد از دوران دبیرستان بیشتر اوقاتش با کامپیوتر گذشته و با شرکت‌های دولتی و خصوصی مختلفی هم همکاری کرده است. تحصیل در تهران او را با محیط‌های مختلف کاری آشنا کرده و در نهایت با مهاجرتی معکوس به نیشابور برگشته تا در کنار مجید، استارتاپ موفق خودشان را راه‌اندازی کنند. اگر هر دو برادر را قرار باشد در یک کلمه خلاصه کنم، آن کلمه قطعا «امید» خواهد بود. آنها با ناامیدی کیلومترها فاصله دارند.
شکست‌هایی که مقدمه راه‌اندازی پلتفرم برگزاری وبینار رایگان شد
در حوزه‌هایی چون پورتال شهری، املاک، مهد کودک آنلاین و محتوا، کسبوکار راه‌اندازی کردند اما همگی در نهایت شکست خوردند. استارتاپ جدی آنها قبل از اسکایروم، فراموز بوده که در حوزه محتوا فعال بوده است. ایده فراموز در سال۹۱ شکل می‌گیرد و دو سه سال روی این موضوع کار می‌کنند اما در نهایت در سال ۹۳، اسکایروم آغاز می‌شود. آنها با تحقیق و بررسی به این نتیجه رسیدند که اگر بتوان در فضای وب بستری را برای برقراری ارتباطات تصویری آنلاین فراهم کرد، کار برای خودشان و کاربران راحت‌تر می‌شود. بنابراین در سال ۹۵ اولین نسخه تحت وب اسکایروم را راه‌اندازی کرده‌اند.
چندین سال فضای کارمندی و شغل اداری را هم تجربه کرده‌اند. تا اینکه در سال ۹۲ و در منزل محسن، به قول مجید به سرشان می‌زند که خودشان را از فضای کار اداری و روزمرگی‌های شغل کارمندی رها کنند و ایده یک کسبوکار استارتاپی را پیش ببرند. دلیل محکم‌ترشان برای شروع یک کسبوکار شخصی، به‌نوعی رقم‌زدن تجربه موفق کار با یک نرم‌افزار بومی بوده است. می‌گویند معمولا در حوزه نرم‌افزار این جملات وجود دارد که نرم‌افزار خارجی بهتر است، بهتر کار می‌کند و پشتیبانی بهتری از مشتریان انجام می‌دهد.
آنها می‌گویند: «می‌خواستیم کسب‌و‌کاری راه‌اندازی کنیم که عارضه‌هایی را که خود در مواجهه با محصولات ایرانی دچارش بودیم، نداشته باشد. ضمن اینکه می‌خواستیم سازمانی راه‌اندازی کنیم که خودمان و سایر نیروها از بودن در فضای آن لذت ببریم و از کارکردن خوشحال باشیم. ما می‌خواستیم محصولاتی در کلاس جهانی تولید کنیم.»
ایده‌های زیادی را بررسی می‌کنند تا اینکه در سال ۹۲ با برند فراموز کارشان را شروع می‌کنند. در فراموز بنا بر مهارت آدم‌ها بوده و نه صرفا تحصیلات دانشگاهی. یعنی هر کسی که مهارتی می‌داشت، می‌توانست در فراموز پروفایل خود را بسازد و مهارتش را آموزش بدهد: ما ترکیبی از فراگیری و آموزش را با هم ترکیب کرده بودیم و برند فراموز را ساخته بودیم.
تا سال ۹۳ روی این محصول کار کرده و بیش از هزار مدرس و مربی در آن ثبت نام می‌کنند. اما فراموز را ادامه نمی‌دهند چون کسبوکارهای دیگری در این حوزه حضور داشته‌اند. همچنین آنها نمی‌خواسته‌اند که یک استارتاپ محتوایی داشته باشند. برادران خواهانی می‌گویند:«می‌خواستیم در حوزه ارتباطات تصویری آنلاین کار کنیم. با بررسی و مطالعه بازار متوجه شدیم که کسب‌و‌کاری که خدمات گسترده‌ای در حوزه ارتباطات تصویری آنلاین ارائه کند، وجود ندارد و بنابراین در سال ۹۳ پلتفرم برگزاری وبینار رایگان اسکایروم خلق شد.»
