گروه انرژی- نویاب: در سنوات اخیر ضرورت استفاده از انرژی های نو مانند انرژی خورشیدی، بادی و غیره بیش از پیش احساس شده و با توجه به تغییرات اقلیم و کاهش بارش ها و افزایش جمعیت لازم است تا مسئولان به این سمت حرکت کرده و همچنین راه حل هایی برای کاهش مصرف در نظر بگیرند.
با قطعی های مکرر برق و به مدار نیامدن نیروگاه های برق آبی در ماه‌های گرم سال، جای خالی نیروگاه های جدید و پاک احساس شده اما علی رغم این نیاز، حرکت قابل توجهی از سوی مسئولان در گلستان دیده نمی شود؛ در این راستا با «امیررضا رضایان» دکتری تبدیل انرژی گفتگو کردیم که در ادامه خواهد آمد.
* «تولید انرژی» یا «مدیریت مصرف»، کدام اولویت دارد؟
در کشورهای پیشرفته روال بر این است زمانی که می خواهند هزینه انرژی را پایین بیاورند به جای تولید انرژی و احداث نیروگاه و مولد جدید به دنبال پایین آوردن تقاضای مصرف انرژی هستند در کشور ما روزانه ۶۰ مگاوات برق مصرف می شود و باید آن را به ۵۵ مگاوات برسانیم که راهکارهای آن غیرفنی است و باید ساختمان‌ها عایق بندی قابل قبول داشته و میزان تبادل حرارت یا سرمایش درون و داخل خانه کمتر شود.
با این روش مصرف انرژی پایین تر آمده و شما بدون اینکه نیروگاه جدید تولید کرده باشید، مصرف را کاهش می دهید و در کنار آن هم باید از انرژی‌های نو استفاده کنید. در کشورهای اروپایی به دلیل آنکه وابستگی خود را به خاورمیانه از نظر ژئوپولیتیک و مباحث سیاسی کمتر کنند و همچنین به دلیل مسائل زیست محیطی تلاش می کنند از نفت و گاز کمتری استفاده کرده که این مسأله به حفظ زمین پاک و کاهش گرمای زمین هم کمک می کند.
* کشور ما به این سمت رفته است؟
ما در کشور به این سمت نرفته ایم که تقاضای مصرف انرژی را کاهش دهیم و مصرف را چه در حوزه خانگی و چه صنعتی بهینه کنیم و از طرف دیگر هرگاه با کمبود انرژی روبرو می شود راهکارهای پیشنهادی ما «احداث نیروگاه» یا «واردات انرژی» است.
در کشورهای پیشرفته زمانی که می خواهند هزینه انرژی را پایین بیاورند به جای تولید انرژی و احداث نیروگاه جدید به دنبال پایین آوردن تقاضای مصرف انرژی هستند
گلستان با داشتن یک نیروگاه هیبریدی و سیکل ترکیبی کمتر از هزار مگ برق تولید می کند ولی مصرف استان بیش از این میزان بوده واز نظر برقی «ورشکسته» هستیم و تلاش هم نمی کنیم مصرف را کاهش دهیم کاهش مصرف انرژی برای کشور ما که تحریم است ارزان تر و بهینه تر بوده و می توان با راهکارهای غیرفنی، فرهنگی و یا گاهاً فنی مصرف را کاهش دهیم.
* چرا از انرژی های نو در کشور ما استفاده نمی شود؟
اگر بخواهیم لیستی از انرژی های نو ارائه دهیم شامل انرژی خورشیدی، بادی، موج، صاعقه و غیره است. بخش از دلایل عدم استفاده به دلیل این است که کشور با تکنولوژی روز جهان فاصله دارد و ما مصرف کننده هستیم از طرف دیگر هنوز ما از برق ارزان تر(نسبت به خرید سلول خورشیدی) استفاده می‌کنیم لذا کاربر خانگی از سلول خورشیدی استفاده نمی کند چون برای وی توجیه ندارد که چند ۱۰ میلیون تومان برای آن هزینه کند زیرا نهایتاً قبض برق تابستان وی به سه الی چهار میلیون تومان می رسد.
از سوی دیگر دولت هم مشوق های حمایتی و یا ابزار اجبار در نظر نگرفته است. می توان در آپارتمان های جدید با تصویب قوانین ساده آنها را مکلف کرد که از شبکه اصلی منفک شوند و از سلول خورشیدی و مانند آن استفاده کنند می توان خانه های لاکچری که با مبالغ بالا به فروش می رسد را مکلف کرد تا به سلول های خورشیدی، سیستم ذخیره سازی آب باران و غیره مجهز شوند.
* چه روش هایی برای استفاده از انرژی های پاک وجود دارد؟
روش های مختلف برای استحصال انرژی های پاک است که می‌توان از آن استفاده کرد؛ تجهیزاتی به نام «پیل سوختی» وجود دارد که از یک فرایند شیمیایی بین هیدروژن شکل گرفته و برق تولید می کند و خروجی آن آب است در کشور ما یک نیروگاه پیل سوختی با ظرفیت پایین وجود داشته اما به دلیل گران بودن کاتالیزور و به دلیل تحریم ها، به طور جدی به سراغ آن نرفته‌ایم و قسمت ناراحت کننده آن است که پروژه های دانشگاهی با این عنوان داریم اما تجاری سازی نشده و به صورت کاربردی درنیامده است.
روش دیگر استفاده از نوعی میکروارگانیسم بوده که به آن «میکروجلبک» می گویند و می توان آن را پرورش داد و با آن برق تولید کرد. این گیاه به فاضلاب احتیاج دارد که حتی می‌تواند آب شور و رادیواکتیو باشد؛ چندین محصول می توان از آن تولید کرد که نخستین محصول سوخت مایع است که با فرایند پالایشگاهی ساده به سوخت قابل استفاده در خودرو و اتومبیل تبدیل می شود. محصولات جانبی دیگر آن زغال ماشین های کشاورزی، رنگ های خوراکی و غیره است و از طرف دیگر می توان از آب خاکستری آن هم در کشاورزی و صنعت استفاده کرد.
ولی تمام این مسائل مغفول مانده و جزو دغدغه‌های مسئولان ما نیست که به سمت انرژی‌های نو و جایگزین کردن آنها بروند هنگام فرارسیدن فصل تابستان همواره توصیه به کاهش مصرف انرژی است اما کسی راهکار ارائه نمی دهد و از طرف دیگر به سمت ایجاد نیروگاهی جدید می رویم که این مسائل پیچیده کردن قضیه و معمولاً بی بازده است اگر می‌خواهید نیروگاه ایجاد کنید باید برق آبی باشد که نیاز به آب داشته و یا گاز و بنزین و مازوت بسوزاند که همه آنها آلودگی هوا یا نیاز به حجم زیادی از آب دارد.
* برای پایین آوردن دمای شهری چه راهکاری پیشنهاد می کنید؟
با توسعه فضای سبز در شهر به کاهش دما کمک کرده که بر روی میزان مصرف انرژی هم اثرگذار است. در اسپانیا پروژه‌ای در این راستا انجام و دمای در شهر تا چهار درجه کاهش یافت. براساس برآوردها به ازای هر یک الی ۱.۵ درجه کاهش دما، مصرف انرژی در ساختمان بین ۲۰ الی ۲۵ درجه کمتر می شود یعنی اگر ما در شهر گرگان دمای اورهال را از ۳۶ درجه به ۳۲ درجه برسانیم در مصرف انرژی ۳۵ ساعت صرفه جویی کرده ایم چیدمان ساختمان ها هم می تواند از ایجاد «جزایر گرمایی» جلوگیری کند. جزایر گرمایی یکی از دلایل بالارفتن مصرف انرژی بوده زیرا در این مناطق، دما نسبت به متوسط دمای شهر دو الی سه درجه بیشتر است.
گرگان پتانسیل ایجاد جزایر گرمایی را دارد. اگر طراحی ساختمان ها در خیابان شالیکوبی متناسب با ضوابط خاص بود و فضای سبز کافی هم ایجاد می شد، گردش باد وجود داشت و کاهش مصرف انرژی اتفاق می افتاد. تمام این اقدامات کم هزینه بوده و در داخل استان و کشور میسر است و هم متخصص و هم ابزار آن را داریم.
دولت برای استفاده از انرژی های نو مشوق های حمایتی و یا ابزار اجبار در نظر نگرفته است
در حوزه استفاده از انرژی های نو هم استفاده از تجهیزات باید ملاک باشد و هم باید سیستم شهری را طوری توسعه دهیم که نیاز به مصرف انرژی، کمتر شود؛ این پروژه‌ها درازمدت است ولی باید آن را از هم اکنون آغاز کرد طرح تفصیلی شهر باید طوری طراحی شده که مشخص شود ساختمان با طبقات معلوم در کجا احداث شود؟ چه درختی در کجا کاشته شود؟ عرض خیابان ارتفاع ساختمان چه میزان باشد و همه این‌ها بر روی مصرف انرژی و کاهش دما اثرگذار است.
برای کاهش مصرف انرژی در ساختمان برنامه ای وجود دارد؟
سازمان ملی استاندارد، ضوابطی را برای ساختمان مسکونی و غیرمسکونی تعریف کرده که به عنوان مثال این ساختمان با این متراژ باید میزان مشخصی انرژی مصرف کند. اگر این استاندارد «نیم بند» را با استانداردهای مشابه در اروپا مقایسه کنیم، سهل گیرانه است ولی همین قواعد هم رعایت نمی شود.
باید به منازل مراجعه کرده و میزان مصرف را برای آن مشخص کرد و برای آیتم های پرمصرف راهکار ارائه داد. به عنوان مثال در خانه هایی با چند سال ساخت، پنجره ها دوجداره نیست و مطمئناً در تابستان دمای بیرون را به داخل خانه می آورد و مالک مجبور است دمای کولر را کاهش دهد و قبض برق سنگینی هم بپردازد اما این شخص می تواند برای کاهش مصرف از رنگ عایق صوت و حرارت استفاده کرده که ممکن است گران باشد اما از لحاظ اقتصادی به صرفه خواهد بود.
برخی از دستگاه های اداری به اندازه کارخانه ها و شرکت ها انرژی مصرف می کنند و باید از تجهیزات CHP که مانند یک نیروگاه عمل می کند، استفاده کرده و در فصول تابستان با استفاده از گاز، برق تولید کنند. باید ساختمان های بزرگ اداری مانند استانداری، دادگستری و مانند آن از برق شهری منفک شوند.
