نجمه جهانتیغ؛ نویاب: گلستان یکی از استان‌های مهم کشور از نظر برخورداری از صنایع معدنی است. زغال سنگ و ید از جمله این معادن هستند اما این استان دارای معادن با ارزش دیگری به نام صدف کوهی بوده که در خاورمیانه بی‌نظیر است. «صدف کوهی» ماده‌ای معدنی است که در صنایعی از جمله رنگ‌سازی، کارخانه‌های سیمان، داروسازی، مواد آرایشی و بهداشتی، صنایع پی وی سی، کلید و پریز، ظروف ملامین و عایق‌های رطوبتی و غیره کاربرد دارد اما فرآوری این محصول در گلستان تنها به تأمین منبع کلسیم خوراک دام و طیور ختم می‌شود که ارزش افزوده چندانی هم ایجاد نمی‌کند.
استخراج این ماده معدنی تخریب زیست محیطی کمتری نسبت به سایر معادن بر جای می‌گذارد اما اینکه چرا توجهی به آن نمی‌شود، جای سؤال است. در همین ارتباط گفتگویی با «احمد جوادی»، معدن دار و دانش آموخته معدن ترتیب دادیم. جوادی می‌گوید اقداماتی در جهت فرآوری صدف کوهی انجام شده اما کمبود تسهیلات و سایر مشکلات مانعی برای بهره‌برداری از این فسیل با ارزش است. مشروح این گفتگو را در ادامه بخوانید.
* صدف کوهی چیست و چند معدن در استان گلستان به استخراج این ماده مشغول هستند؟
صدف کوهی از بقایای شکم پایان و دو کفه‌ای‌های دو میلیون سال پیش دریای خزر است که بر اثر پس رفت آب دریا روی هم انباشته شده و کلون‌های صدفی را شکل داده‌اند.
این فسیل نوعی کربنات کلسیم به حساب می‌آید، استفاده‌های گوناگونی دارد و ۴۵ تا ۷۰ نوع مواد می‌توان از آن تولید کرد.
از ۱۳ معدن صدف کوهی موجود در شهرستان گنبد کاووس پنج معدن فعال و هفت معدن به دلیل عدم دسترسی به جاده‌های مناسب و مشکلات معارض، غیر فعال هستند.
* آیا این معادن در زمینه فرآوری هم فعالیت دارند و صنایع تبدیلی آن در استان شکل گرفته است؟
در این پنج معدن چهار کارخانه فرآوری فعال که واحد کانه‌آرایی معادن محسوب می‌شوند، دایر هستند.
کارخانه‌های فرآوری صدف کوهی در گلستان بیشتر کار سنگ شکن، خردایش، دانه‌بندی و بسته‌بندی را انجام می‌دهند و نهایت فرآوری صدف کوهی در گلستان این است که به عنوان منبع کلسیم در خوراک دام و طیور و آبزیان استفاده شود.
صدف کوهی بیشترین کلسیم طبیعی دنیا را دارد و در حوزه دام و طیور و آبزیان نسبت به رقبا ( کربنات کلسیم و سنگ کلسیت) پیشتاز بوده چراکه میزان جذب و میزان کلسیم آن بسیار بیشتر است و به همین دلیل مورد استقبال قرار دارد.
در حوزه صنایع تبدیلی اقدامات چندانی در استان انجام نشده اما سرمایه‌گذاران در حوزه ساخت مصالح نوین ساختمانی قدم‌هایی برداشته‌اند.
از سایر موارد استفاده صدف کوهی می‌توان به صنایع لاستیک‌سازی، چسب، رنگ‌سازی، صنایع ساخت شیشه و سرامیک، داروسازی و ایزوگام اشاره کرد.
مطالعاتی برای تولید کاغذ سنگی انجام شده است
تا کنون کسی در زمینه صنایع تبدیلی که بتواند ارزش افزوده صدف کوهی را افزایش دهد، ورود نکرده و تا به این لحظه صرفاً خام فروشی شده چراکه استفاده در خوراک دام و طیور هم از ارزش افزوده بسیار پایینی برخوردار است.
مطالعات برای صنایعی مانند تولید کاغذ سنگی از این ماده انجام شده که با ساخت آن بخشی از نیاز کشور در این ارتباط رفع شده و واردات کاهش می‌یابد اما تأمین دستگاه‌های مورد نیاز این صنعت، ورود به این حوزه را به شدت سخت کرده است.
* دلیل عدم ایجاد صنایع تبدیلی در استان و عدم ورود سرمایه‌گذاران به موضوع فرآوری اغین فسیل چیست؟
کیک اقتصادی ایران به شدت کوچک شده و سهم استان گلستان هم بسیار کم است که نمونه آن را در سرانه اشتغال استان و تسهیلاتی که به سرمایه‌گذاران اعطا می‌شود، به وضوح می‌توان دید.
بانک‌های استان به شدت ضعیف بوده و توانایی بالایی ندارند. بسیاری از سرمایه‌گذاران منابع خود را به پایتخت انتقال داده‌اند و از آنجا تسهیلات دریافت می‌کنند.
سرمایه‌گذاران تهرانی سخن از تسهیلات هزار میلیاردی به میان می‌آورند اما کارخانه‌داران صنایع کوچک گلستانی حتی نمی‌توانند تسهیلات پنج میلیاردی دریافت کنند.
اگر بخواهیم صنایع کوچک را بهبود ببخشیم باید حمایت بانکی وجود داشته باشد. به نظر می‌رسد بیش از ۹۰ درصد تأمین مالی صنعتگران گلستانی توسط بانک‌ها انجام می‌شود و هیچ گاه تأمین مالی از طریق بورس و سرمایه‌گذار خارجی نداشتیم اما این تنها شاهرگ هم بسته شده و بر سر اندک تسهیلات موجود که در قالب تبصره ۱۸ ارائه می‌شود، دعواست که آن هم توسط عده‌ای خاص بلعیده می‌شود.
