هنگامه خاندوزی: استان گلستان در سال ۱۴۰۳ با تولید ۳۳۷ هزار تن گوشت مرغ و سهم ۱۰ تا ۱۱ درصدی از تولید کل کشور، در صدر استانهای تولیدکننده گوشت مرغ ایران قرار گرفت. این استان با رتبه نخست در تولید گوشت مرغ در کشتارگاهها، صادرات بیش از ۵ هزار تن گوشت مرغ به عراق، و ساماندهی ۱۳ زنجیره تولید، نقش کلیدی در تأمین امنیت غذایی و توسعه صنعت طیور ایفا میکند.
با وجود ظرفیتهای بالای تولید، صنعت مرغ استان گلستان با چالشهای متعددی روبهروست که نیازمند توجه و اقدامات جدی مسئولان است. با اصلاح قیمت دستوری مرغ به ۱۳۵ هزار تومان، تولیدکنندگان امیدوار بودند شرایط بهبود یابد و زنجیره تولید مرغ از وضعیت بحرانی خارج شود؛ اما در حال حاضر، کمبود نهادهها موجب شده این صنعت با بحرانی جدیتر مواجه شود، بهگونهای که در برخی استانها حتی تلفات جوجهریزی نیز گزارش شده است.
واحدهای تولید مرغ در آستانه تعطیلی
با افزایش بیش از دو برابری قیمت نهادهها، هزینههای تولید نسبت به سال ۱۴۰۳ حدود ۶۲ درصد رشد داشته است.
ناصر نبیپور، رئیس هیئتمدیره اتحادیه مرغ تخمگذار تهران، در اینباره میگوید: «امروز سویای ۱۹۰۰ تومانی را در بازار آزاد ۴۰ هزار تومان خریدیم. وضعیتمان بسیار نامناسب است. مبنای قیمت ذرت ۱۱ هزار و ۳۰۰ تومان و سویای ۲۰ هزار و ۹۹۰ تومان تعیین شده، اما در بازار آزاد قیمتها تا دو برابر افزایش یافته است. بسیاری از مرغداران ما حدود یکونیم تا دو ماه پیش پول نهادهها را پرداخت کردهاند، اما هنوز نهادههایشان تحویل داده نشده است.»
او معتقد است کمبود و گرانی ذرت و سویا میتواند تولید تخممرغ را متوقف کند. قیمت نهادهها در بازار آزاد بیش از دو برابر نرخ دولتی شده و بیشتر مرغداریها توان خرید ندارند؛ در نتیجه، بسیاری از تولیدکنندگان ممکن است مرغهای خود را معدوم کنند یا فعالیتشان را متوقف سازند.
در استان گلستان نیز شرایط مشابهی حاکم است. استانی که با تأمین ۱۱ درصد از مرغ کشور و کسب رتبه برتر تولید، نهتنها ارزش افزوده قابلتوجهی کسب نکرده، بلکه اکنون با خطر بحران و نابودی هزاران شغل در این صنعت روبهرو است.
نگرانی تولیدکنندگان از تأمین نهاده
خنجری، مدیرعامل زنجیره تولید مرغ آراز تجارت، در گفتوگو با خبرنگار نویاب با انتقاد از وضعیت تأمین نهادههای دامی اظهار کرد: «در ظاهر آمار نشان میدهد نهادهها در بنادر وجود دارد، اما عملاً بهدلیل تأخیر در تخصیص ارز ترجیحی به واردکنندگان، عرضه واقعی انجام نمیشود و بسیاری از مرغداران با نگرانی ادامه مسیر تولید را دنبال میکنند.»
او با اشاره به اینکه در استان گلستان طی ماه گذشته بین ۱۸ تا ۱۹ میلیون قطعه جوجهریزی انجام شده، افزود: «برخلاف تصور عمومی، مرغداران تولید را متوقف نکردهاند و در بسیاری از استانها افت معناداری در جوجهریزی دیده نمیشود. اما نگرانی اصلی این است که اگر نهاده بهموقع نرسد، وزن نهایی مرغ قابل استحصال برای کشتار بهشدت افت میکند. به بیان سادهتر، تولید ادامه دارد، اما بازده اقتصادی و کیفیت محصول کاهش مییابد؛ که در نهایت نه به نفع تولیدکننده است، نه مصرفکننده و نه حاکمیت.»
او درباره سیستم توزیع نهاده نیز گفت: «از روز اول با سامانه بازارگاه مشکل داشتیم. در عمل، بارها خرید انجام میشود اما حمل صورت نمیگیرد. عرضه نهادهها شفاف نیست و حتی برخی شرکتهایی که در بازارگاه عرضه میکنند، پشت پرده مطالبه مازاد دارند. این ساختار معیوب تولیدکننده را خسته کرده است.»
خنجری در ادامه افزود: «ریشه اصلی نوسان قیمت مرغ تنها یک چیز است: نوسان قیمت نهاده و جوجه. اگر قیمت مصوب نهادهها بالا برود، بدون تردید شاهد افزایش قیمت مرغ در بازار خواهیم بود. اما اگر قیمت نهاده کنترل شود، قیمت فعلی مرغ در محدوده ۱۳۵ هزار تومان منطقی است و سود متعارفی برای تولیدکننده دارد.»
وی تأکید کرد: «۱۰ تا ۱۵ سال برای زیرساخت تولید ملی مرغ در این کشور هزینه کردهایم، اشتغال ایجاد کردهایم و متخصص تربیت کردهایم. اینکه امروز سادهترین راه را انتخاب کنیم و بهجای اصلاح زنجیره تولید و تأمین نهاده، به واردات مرغ فکر کنیم، خطای راهبردی است. کشوری که قطب تولید یک محصول است، نباید با تصمیمات شتابزده خود را از مسیر توسعه خارج کند.»
او در پایان با گلایه از فشارهای بیرونی بر تولیدکنندگان گفت: «این روزها تولیدکننده بهجای تمرکز بر توسعه و بهینهسازی، بیشتر وقت خود را صرف رفع مشکلات و پاسخگویی به پروندههای تعزیراتی میکند. دولت نباید در حوزه تولید نگاه دستوری داشته باشد.»
افزایش قیمت مرغ تا ۲۰۰ هزار تومان
تولیدکنندگان و کارشناسان، سیاستهای حمایتی دولت را ناکافی میدانند. آنان معتقدند بهجای تصمیمات خلقالساعه، نیاز به برنامهریزیهای بلندمدت و سیاستهای تشویقی برای توسعه پایدار صنعت مرغ وجود دارد.
جمشید قائممقام، نماینده مردم آزادشهر در مجلس شورای اسلامی، با انتقاد از عدم حمایت دولت از تولیدکنندگان امنیت غذایی گفت: «در صورت عدم رسیدگی فوری به مطالبات بهحق تولیدکنندگان استان گلستان، شاهد عبور قیمت مرغ از مرز ۲۰۰ هزار تومان در بازار خواهیم بود.»
وی با تأکید بر لزوم حمایت همهجانبه از کشاورزان و دامداران گلستان افزود: «این قشر که همواره پیشگام در تأمین امنیت غذایی کشور بودهاند، اکنون نیازمند توجه ویژه و عاجل مسئولان هستند. در حال حاضر صنعت مرغ در گلستان تنها با ۵۰ درصد ظرفیت فعال است و اگر گردش مالی مناسبی در اختیارشان قرار نگیرد، در ماههای آینده شاهد افزایش قیمت مرغ خواهیم بود.»
نماینده مردم آزادشهر تأکید کرد: «گلستان تأمینکننده ۳۶ روز از امنیت غذایی کشور ۹۰ میلیون نفری است، اما تنها از ۳۶ صدم این اقتصاد منتفع میشود.»
متأسفانه سیاستهای دولت در صنعت مرغ، بهویژه قیمتگذاری دستوری، نوسانات تخصیص نهادهها و نبود حمایتهای پایدار، موجب کاهش انگیزه تولیدکنندگان و افت کارایی بازار شده است. این عوامل، در کنار ضعف برنامهریزی و زیرساختهای ناکافی، باعث افزایش هزینه تولید، نوسانات قیمتی و محدود شدن ظرفیت صادرات شدهاند؛ که نتیجه آن، بازاری ناپایدار، زیانده و فاقد توان رقابت برای تولیدکنندگان صنعت مرغ در استان گلستان و سراسر کشور است.
