نویاب؛ محمدحسین محمدی، دکترای روابط بین الملل: در بخش نخست به مرور رویکردهای کلان سیاست خارجی دولت سیزدهم و خطوط اصلی دیدگاه های دونامزد راه یافته به دور دوم انتخابات ریاست جمهوری اخیر اشاره شد. در این راستا بر توجه به عناصر مغفول در توسعه دیپلماسی عمومی و اقتصادی کشور تاکید و توجه خواننده به نکاتی در این زمینه شد. در ادامه بخش دوم این یادداشت با تاکید بر عناصر کلیدی تحول زا و جریان ساز در این زمینه آمده است.
دیپلماسی اقتصادی دولت سیزدهم بر پایه‌ی سختکوشی و جدیت برای حضور در عرصه های مختلف و شکوفا کردن فرصتهایی بود که مبنای آن نگاه توام با بی اعتمادی به غرب و جدیت در نگاه به شرق بوده است و به نظر می رسد فرصت سه ساله دولت شهید آیت الله رییسی به تلاش حداکثری برای بهره گیری تمام و کمال از فرصت تعامل با شرق معطوف بوده است. با این حال اگر واقع بینانه بنگریم این تلاشها در سایه فشارهای غرب با مشکلات جدی برای نتیجه دادن روبرو بوده است. عقب نشینی یا دستکم فقدان اراده جدی چین و روسیه برای عملیاتی کردن برنامه های جامع همکاری شان با ایران گواه این موضوع است و شاید این موضوع درستی گمانه ی طرفداران نامزد پیروز انتخابات مبنی بر ضرورت حل چالش ها با غرب پیش از یا همزمان با توسعه مذاکرات با شرقی ها را تقویت می کند. در این میان توصیه می شود که کشور در مسیر مذاکرات سازنده که عزم جدی ایران را برای حل و فصل موضوعات با غرب نشان می دهد قرار گیرد تا با ترمیم و تقویت برند مذاکراتی ایران، حصول نتیجه بهینه محتمل تر شود.
حضور در جبهه های متعدد توان چانه زنی را کاهش می دهد
حضور در جبهه های متعدد در تمامی عرصه ها از میدان گرفته تا دیپلماسی موجب کاهش توان چانه زنی می شود. لذا به نظر میرسد دولت چهاردهم باید هوشمندانه و به عنوان آجرهای یک عمارت اعتماد ساز با غرب موضوعات قابل حل و فصل همانند پیوستن ایران به FATF را که مانع جدی برای همکاری های پولی و بانکی حتی با قدرتهای بزرگ همراه با ایران شده است را حل کند و به ترمیم تصویری که غرب در تلاش است از ایران به عنوان یک بازیگر مخالف نظم موجود بسازد کمک شایانی کرده و در مسیر ابطال پیش فرض های آنان گام بردارد.
دولت سیزدهم بر خلاف دو دولت پیش از آن اهتمام جدی تری برای ارتباط با مقاصد مذاکراتی کمتر دیده شده‌ی دیپلماسی عمومی و دیپلماسی اقتصادی داشت. دیدارهای متعدد با کنشگران متعدد در حوزه های جغرافیایی در آفریقا، شرق آسیا، آسیای مرکزی و آمریکای لاتین و جنوبی و از همه مهمتر توجه به حوزه‌ی همسایگی از جمله نقاط قوت سیاست خارجی دولت سیزوهم بود. با این حال، این تلاشها به طور مشخص به دلیل موضوعات پیش گفته از جمله مجموعه‌ی عواملی همانند فقدان برنامه جامع برای پیوستن به ساز و کارهای بنیادین در مراودات اقتصادی جهانی همانند FATF و همچنین فقدان برنامه دقیق برای انطباق و توازن نقشه تجاری دو و چند جانبه با کشورها یا سازمانهای منطقه ای طرف گفتگو در کنار پایان ناگهانی دوره خدمتی دولت سیزدهم با شهادت رییس جمهورفقید، موجب شد دستاوردهای حاصله به نتایج عینی مشخصی منجر نشود. هرچند رشد ۴۰ درصدی صادرات غیر نفتی کشور که در بنا به اعلام رییس کل گمرک دولت سیزدهم محقق شده است دستاورد ارزشمندی است پیش بینی میشود در دولت چهاردهم با قدرت ادامه یابد.
تعامل درونی را مبنای قدرت نمایی در عرصه سیاست خارجی کشور قرار دهید
بی تردید پرداختن به موضوعات گسترده در حوزه دیپماسی اعم از اقتصادی و عمومی نیازمند زمان مبسوط تری است و پرداخت به آن در فرصتهای آتی میسر خواهد بود با این حال توصیه کلیدی به تیم سیاست خارجی دولت چهاردهم این است که تعامل درونی را مبنای قدرت نمایی در عرصه سیاست خارجی کشور قرار دهند به گونه ای که موضوع اعلامی در مذاکرات با پشتوانه حداکثری داخلی احزاب و گروه های سیاسی داخل کشور همراه باشد.
حضور نخبگان در عرصه تصمیم سازی به گونه ای باشد که تصمیمات دقیق و مبتنی بر واقعیات میدانی و تحولات فزاینده روز دنیا باشد و واکنشها مدبرانه تر و با سرعت بیشتری به کنشهای موجود در عرصه بین الملل داده شود.
از تحمیل هزینه های بی دلیل به کشور با حضور در حوزه های دوستی متعدد از جمله کشورهایی که روند کلی جهانی معطوف به آنهاست همانند قاره آفریقا، آسیای مرکزی و جنوب شرق آسیا غافل نشود.
ترمیم و تقویت برند سیاست خارجی کشور با شیوه های مختلف ابزار مهمی برای حصول به نتیجه دلخواه در مذاکرات است که باید مدنظر قرار گیرد.
رفت و برگشتهای منطقی از طریق شناخت دقیق نقاط حساس منافع کشورهای بزرگ و قدرتهای تاثیر گذار، موجب امتیازگیری حداکثری در فرایند کلان سیاست خارجی کشور خواهد شد و در این میان مطالعه تجارب موفق دیگر کشورها می تواند الگوی بهینه ای را با لحاظ باورهای و ارزش های بنیادین نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران ارایه دهد. امید است دولت پیش رو بتواند تمامی آنچه در این مجال به آن اشاره شد را با هدف قدرتنمایی هرچه بیشتر کشور در عرصه های منطقه ای و جهانی اجرایی کند.
