نویاب؛ محمد اسماعیل اسدی، پژوهشگر بین المللی کشاورزی پایدار در استانگلستان: بسیاری از کشاورزان پس از آنکه محصول گندم، جو، کلزا و برنج خود را برداشت میکنند، بقایای باقیمانده گیاهان شامل کاه وکلش را با تصور غلط اینکه زمین را با هزینهای ناچیز و زمانی کوتاه برای کشت بعدی آماده میکنند، آتش می زنند.
هرچند به گفته کشاورزان این اقدام آنها با هدف از بین بردن آفات و علفهای هرز باقیمانده و آماده سازی سریعتر زمینها برای کشت دوم است، اما به دلیل ناآگاهی و عدم آموزش کشاورزان از زیانها و سرمایه سوزیهایی که به دنبال دارد، انجام میشود.
این روش مرسوم، غلط و البته اشتباه که از قدیم تا به امروز مرسوم بوده، به صورت علمی هم اثبات شده که عوارض جبران ناپذیر آتش زدن کاه و کُلِش برای کشاورزان به دلیل آسیب زدن به ساختار خاک و از بین بردن موجودات زنده زیر خاک موجب افت محصولات بعدی خواهد شد، زمانی که کشاورزی باقی مانده محصول خود را آتش میزند در حقیقت خاک را به آتش میکشد.
در یک سانتیمتر مکعب خاک میلیاردها موجودات ذره بینی اعم از باکتریها، ویروسها، قارچها، کرمهای خاکی و …..وجود دارد که بعضا به چشم دیده نمیشوند، اما این موجودات در فرآیند حاصلخیز کردن خاک نقش بسیار مهمی دارند. زمانی که زمین را آتش میزنیم دمای خاک بر طبق اندازه گیریهای میدانی ما در سطح خاک به بیش از ۴۰۰ درجه سیلیسیوس میرسد، این در حالیست که آب در ۱۰۰ درجه به جوش میآید و این یعنی هیچگونه رطوبتی برای این خاک باقی نمیماند. در این صورت کشاورزانی که میخواهند کشت دوم را انجام دهند میزان مصرف آب مزرعه بسیار بالا میرود چرا که خاک خشک شده و باید آب تخت بیشتری کنند تا کسری رطوبت جبران شود.
این عمل باعث آلودگی محیط زیست میشود و از آتش گرفتن یک تن کاه گندم یا جو حدود یک هزار و ۴۶۰ کیلوگرم گاز دی اکسید کربن به فضا متصاعد میشود که یکی از گازهای گلخانهای بوده و موجب گرمایش زمین میشود. این دود فقط در آن زمین نمیماند و باد آن را به روستاهای مجاور میبرد و ممکن است اراضی مجاور نیز آتش بگیرد. از جمله می توان آتش گرفتن درختان چنار حاشیه بزرگراه آسیایی گرگان مشهد را که قدمتی پنجاه ساله دارند را مشاهده کرد که چگونه از گزند آتش زدن اراضی گندمزار مصون نمانده اند.
کاه و کلش حکم خاکپوش عایق را بازی میکند و نمیگذارد تابش آفتاب مستقیم به خاک بخورد و این رطوبت تبخیر شود.وقتی آفتاب بر روی کاه و کلش میتابد باعث سایه افکنی روی خاک میشود و میکرو ارگانیسمها که روی خاک هستند میتوانند ادامه حیات دهند و مواد غذایی را به گیاه برسانند. با وجود این بقایای گیاهی میتوانیم آب را در داخل سفرههای زیر زمینی ذخیره و یا اینکه گیاهان را در مقابل تنشهای آبی مقاوم کنیم.
از جمله آسیبهایی که آتش زدن بقایای گیاهی به دنبال دارد نابودی موجودات مفید خاک، تغییر شرایط فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک، افزایش مصرف کودهای شیمیایی و کاهش راندمان آن، ایجاد آبشویی و فرسایش خاک در بلند مدت، کاهش رطوبت خاک و افزایش مصرف آب در طول دوره رشد، کاهش قدرت حاصلخیزی خاک، اختلال در رفت و آمد جادهها و بروز تصادفات، از بین رفتن بخش عمده سرمایه کشاورز یعنی خاک، آلودگی محیط زیست و ایجاد بیمار یهای تنفسی بخصوص برای کودکان و سالمندان است.
آلودگی هوا ناشی از دود غلیظ آن به آسمان که چهره های برخی شهرهای شمالی را درفصلهای برداشت گندم و کلزا و برنج که بیشتر گندمزارها و شالیزارها در مسیر گذر جادههای اصلی بین شهری و بین روستایی واقع شده، علاوه بر تیره وتار شدن مسیر تردد، تصادفهای منجر به مرگ و زخمی شدن را نیز به همراه داشته است. حسینعلی کشیری یکی از کشاورزان پیشرو شهرستان کردکوی استانگلستان که هیچگاه بقایای گیاهی مزرعه خود را آتش نمی زند و به جای آن از روش کشت مستقیم یا بی خاکورزی در بقایای گیاهی استفاده می کند اعتقاد دارد که: آتش سوزی کاه و کُلِش در گندمزارها و شالیزارها، علاوه بر آلودگی محیط زیست موجب از بین رفتن ساختمان خاک و کلیه موجودات زنده آن میشود.
